Zeytin ağaçlarının geleceği üzerine süregelen tartışmalar, iklim değişikliğinin etkileri ve madencilik projelerinin olası zararları etrafında şekilleniyor. Bu bağlamda, bazı bölgelerdeki zeytin ağaçlarının taşınması gündeme gelirken, uzmanlar arasında önemli görüş ayrılıkları bulunuyor. Zeytin ağaçlarının taşınabileceğini savunanlar olduğu gibi, bu tür bir uygulamanın pek mümkün olmadığını belirten birçok uzman da mevcut. Taşınan ağaçların büyük çoğunluğunun hayatta kalamayacağı vurgulanıyor. Ancak, raporlar zeytin üretimini tehdit eden asıl tehlikenin iklim değişikliğine bağlı kuraklık ve sıcaklık artışı olduğunu ortaya koyuyor. Risk altında olan bölgeler, zeytin üretiminin yarısından fazlasını sağlayan Manisa, İzmir, Aydın ve kıyı Ege şehirlerini kapsıyor. Bu bölgelerde uzun süreli yüksek sıcaklık ve azalan toprak nemi nedeniyle ciddi habitat kayıplarının yaşanabileceği belirtiliyor. Bilimsel veriler, sadece 2-3 derecelik sıcaklık artışının Mersin ve çevresinde zeytinciliği tamamen sona erdirebileceğini gösteriyor.
HABİTAT KAYBI
Sakarya ve Balıkesir Üniversitesi’nden Prof. Dr. Beyza Ustaoğlu, Prof. Dr. İsa Cürebal ve akademisyen Muhammed Mustafa Özdel tarafından gerçekleştirilen bilimsel çalışma, zeytincilik için kritik uyarılar içermektedir. Araştırma bulgularına göre, sıcaklık artışları ve azalan yağışlar, Türkiye’nin pek çok bölgesinde zeytin yetiştiriciliğinin daralmasına yol açacak. En büyük risk, zeytin üretiminin yarısından fazlasını karşılayan Manisa, İzmir, Aydın ve kıyı Ege şehirlerinde bulunmaktadır. Bu yerlerde uzun süreli yüksek sıcaklık ve azalan toprak nemi, ciddi habitat kayıplarına neden olurken, 2-3 derecelik sıcaklık artışının Akdeniz Havzası’ndaki zeytinciliği sona erdirebileceği ifade ediliyor.
300 BİN AİLE
Zeytinliklerdeki küresel iklim değişikliğinin neden olacağı tahribat, 300 binden fazla aileyi etkileyecek. İklim değişikliğine bağlı olası olumsuz senaryoların yansıttığı rakamlar ise son derece endişe verici. Türkiye, zeytin üretiminde dünya genelinde üçüncü sırada yer alırken, zeytinyağı üretiminde ise İspanya ve İtalya’nın ardından dördüncü sırada bulunmaktadır. Ancak son yıllarda üretimde dalgalanmalar gözlemleniyor.
YENİ ÜRÜN 7 YILDA
Tartışmaların bir diğer boyutu ise zeytin ağaçlarının taşınıp taşınamayacağı konusudur. Zeytinlikler üzerine 50 yılı aşkın süredir araştırmalar yapan ekoloji uzmanı Prof. Dr. Doğan Kantarcı, zeytin ağaçlarının genellikle kireç taşından oluşmuş topraklarda yetiştiğini ifade ediyor. Prof. Dr. Kantarcı, zeytin ağaçlarının taşınması durumunda, yeniden canlanıp yeterli ürün alana kadar geçecek sürenin 7 ila 10 yıl arasında değişebileceğini aktarıyor. Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Orman Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Ali Kavgacı ise birkaç ağacın peyzaj amaçlı taşınmasının dahi teknik zorluklar içerdiğini vurguluyor.
“ZARAR GÖRMEZ”
Çeşitli görüşlere sahip uzmanlar arasında, zeytin ağaçlarının taşınmasının mümkün olduğunu düşünenler de mevcut. Ankara Üniversitesi Gıda Güvenliği Enstitüsü Müdürü ve Ziraat Fakültesi Bahçe Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mücahit Taha Özkaya, zeytin ağaçlarının uygun yöntemlerle ve doğru zamanda taşınmasının gerçekleştirilebileceğini savunuyor. Prof. Özkaya, zeytin ağaçlarının taşıma sırasında zarar görmeden, birkaç yıl içerisinde eski verimine dönebildiğine dair birçok olumlu örnek bulunduğunu belirtiyor. Zeytin ağaçlarının oluşturduğu yumru sayesinde yangınlardan bile kurtulabildiğini ifade ediyor.
ÜRETİM DÜŞER Mİ?
Tüm bu tartışmalar ve riskler arasında, zeytin üretiminin nasıl şekilleneceği de merak ediliyor. 2020 yılında 1 milyon 320 bin ton olan zeytin üretimi, 2022 yılında 2 milyon 976 bin ton seviyesine ulaştı. Ancak 2023 yılı itibarıyla zeytin üretimi 1 milyon 730 bin tona, zeytinyağı üretimi ise 225 bin tona kadar geriledi. 2024 yılında bir kez daha üretim rekoru kırılarak zeytin üretimi 3 milyon 750 bin ton seviyesine ulaştı. 2025 sonunda ise kuraklık, iklim dengesizlikleri ve artan üretim maliyetleri nedeniyle üretimde düşüş yaşanacağı; zeytin miktarının 2 milyon 850 bin ton, zeytinyağı üretiminin ise yaklaşık 475 bin ton seviyesinde kalacağı öngörülüyor.
[email protected]
Kaynak: Web Özel
