Sahafların Geleceği Tehlikede: Yeni Yönetmelik!

Türkiye Gazetesi’nde yer alan habere göre, Türkiye’de eski kitaplar üzerine çıkarılan yeni yönetmelik, sahaflar ve müzayedeciler tarafından eleştirilere neden oldu. “TÜYEK Yazma ve Nadir Basma Eserlerin Tespit ve Tescili Yönetmeliği” adıyla Resmî Gazete’de yayımlanan düzenleme, “Artık eski kitap alım satımı mümkün olmayacak” yorumlarına yol açtı.

Yönetmelikle, Türkiye Yazma Eserler Kurumuna (TÜYEK) bir aydan üç aya kadar uzayabilen inceleme yetkisi verildi. Bu durum, 1928 öncesine ait elyazması veya matbu kitapların el değiştirmesinin durma noktasına geleceği öngörülüyor. Eleştiriler, bu durumun illegal satışların artmasına ve kültürel hayata zarar vermesine yol açabileceğini belirtiyor.

Yeni düzenlemede yer alan “Koleksiyonculuk yapan gerçek ve tüzel kişiler, yazma eserlerden oluşan koleksiyonlarını daire başkanlığı veya taşra teşkilatına tescil ettirmek zorundadırlar” ifadesi, evlerde tutulan ancak tescil edilmemiş eski eserlerin sahiplerini zor durumda bırakabileceği iddialarını beraberinde getiriyor. Bu nedenle bazı sahaf ve müzayedecilerin yasal yollara başvurabileceği konuşuluyor.

Aslında TÜYEK’e sorumluluk veren bu yeni düzenlemenin, 2009’da çıkarılan “Korunması Gerekli Taşınır Kültür Ve Tabiat Varlıklarının Tasnifi, Tescili ve Müzelere Alınmaları Hakkında Yönetmelik” ile benzerlikler taşıdığı belirtiliyor. Bu nedenle bazı hukukçular, durumun “yönetmeliğin uygulanma şekline bağlı” olduğunu ifade ediyor. Ayrıca kaynaklar, önümüzdeki haftalarda düzenlemede değişiklikler yapılabileceğini öne sürüyor.

EVDEKİ OSMANLICA ESER SUÇ SAYILABİLİR

Düzenlemeyi değerlendiren hukukçu ve müzayedeci Fatih Selim Bayram, Resmî Gazete’de yayımlanan yönetmelik ile 2009 tarihli düzenleme arasındaki benzerlikleri vurguladı. Bayram, “Önceki sistemde bir eser satmak isteyen kişiler, müzelere gidip izin evrakı alarak hızlı bir şekilde ilerleyebiliyordu. Ancak yeni düzenleme ile bu süreç TÜYEK’e devredildi. TÜYEK, bir eseri incelemek için 30 gün ile üç ay arasında bir süre alabilir. Bu süreler oldukça uzun, kurumun bu yükümlülüğü nasıl yerine getireceği ise belirsiz” dedi. Bayram, düzenlemenin hangi eserleri kapsadığı konusunda netlik olmadığını, her türlü Osmanlıca eserin satışına ve bireylerin bunları bulundurmasına engel olunabileceğini belirtti. Yönetmeliğin daha açık olması gerektiğini vurguladı.

Uzun tescil ve inceleme süreçlerinin illegal satışları artıracağından endişe eden Av. Bayram, “Bu durum, insanların eski kitapları bir suç unsuru olarak görüp saklamasına yol açacaktır. Elinde dededen kalma yazma eserler olanlar, acil ihtiyaç durumunda bile bunları satışa çıkaramayacak, müzayedeciler de bu tür eserleri müzayedeye kabul etmeyeceklerdir. Bu durum, değerli eserlerin yurt dışına kaçırılmasına neden olabilir. Günümüzde İslami yazma eser ticareti, bu tür yasakların bulunduğu Türkiye yerine İngiltere gibi Batı ülkelerinde dönmektedir” ifadelerini kullandı.

KÜLTÜR HAYATIMIZ ZARAR GÖRÜR

Sahaf Emin Nedret İşli, “Bu yönetmelik sahaflık faaliyetlerine büyük zarar verecek. 1 Kasım 1928’den önceki kitapların alım satımı için rüçhan hakkı, Türkiye Yazma Eserler Kurumu’na verilmiş durumda. Elimize geçen bir eseri önce TÜYEK’e götürmemiz gerekecek. Onlar inceleyecek ve ‘Bunlar bize yarıyor’ dedikleri takdirde eseri alacaklar. Eğer almak istemezlerse, aylar sonra tescil ederek geri verebilecekler. Bu nedenle sahaflar olarak Osmanlı kültürüne katkı sağlayacak yazmaları temin etmekten kaçınacağız. Sonuçta, Teksas Tommiks satmak zorunda kalacağız” şeklinde konuştu.

İşli, düzenlemenin yasa dışı yolların artmasına yol açabileceğini de vurgulayarak, “Kültürel hayatımız ciddi şekilde zarar görecektir” dedi.