Günümüz teknolojisinin temelinde yatan ancak pek fazla bilinmeyen 17 element, modern süper güçler için kritik bir avantaj oluşturuyor. Nadir toprak elementleri (NTE), cep telefonlarından elektrikli araçlara, rüzgâr türbinlerinden F-35 savaş uçaklarına kadar yüksek teknolojinin vazgeçilmez bileşenleri arasında yer alıyor. Bu elementlerin “nadir” olarak adlandırılması, yerkabuğundaki azlığına değil, çıkarılma ve rafine edilme süreçlerinin son derece zorlu ve maliyetli olmasına dayanıyor. Savunma sanayisi, neredeyse tüm modern askeri platformlarda bu metallere bağımlı durumda. Örneğin, bir F-35 savaş uçağında yaklaşık 417 kilogram NTE bulunmakta; güdümlü füzeler, radar sistemleri, gece görüş ekipmanları ve gelişmiş sensörler için de bu elementler hayati bir rol üstleniyor.
ÇİN’İN ÜSTÜNLÜĞÜ
Bu kritik malzemelerin kontrolü, jeopolitik güç dengelerini doğrudan etkiliyor. Çin, nadir toprak elementleri konusunda önemli bir üstünlüğe sahip. Küresel üretimin yüzde 69’u, rafine kapasitesinin yüzde 90’ı ve mıknatıs üretiminin yaklaşık yüzde 92’si Çin’in kontrolünde. ABD, kendi çıkarılan cevherlerini bile işlemek amacıyla Çin’e göndermek zorunda kalıyor. Çin, devlet kontrolündeki kotalar, büyük ölçekli rafineriler ve üretim tesisleri ile bu elementleri ekonomik bir malzeme olmanın ötesinde, jeopolitik bir araç olarak kullanabiliyor. Ayrıca, Tayvan krizi veya bölgesel gerilimler gibi durumlarda Çin’in NTE ihracatını tamamen durdurma ihtimali, stratejik bir tehdit olarak gündemde duruyor.
ŞİRKETLERİN STRATEJİLERİ
Nadir toprak elementlerinin stratejik önemi yalnızca üretim ve rafine kapasitesi ile sınırlı kalmıyor. Elektrikli araçların motorları, rüzgâr türbinlerinin direct-drive sistemleri, robotik teknolojiler ve ileri veri depolama çözümleri, bu elementlerin yüksek enerji yoğunluklu mıknatıslarını kullanıyor. Savunma alanında ise SmCo ve Dy/Tb gibi ağır NTE’ler, yüksek sıcaklık gerektiren uygulamalarda kritik bir rol üstleniyor. Bu nedenle ABD ve Batı, sadece madenciliği artırmakla kalmıyor, aynı zamanda tasarım mühendisliği, geri dönüşüm ve stoklama stratejilerini de devreye alıyor. Örneğin, BMW ve Renault, Dy/Tb miktarını azaltan motor tasarımları ile NTE bağımlılığını düşürmeye çalışırken; Tesla, gelecekteki araçlarda NTE kullanımını minimize etmeyi hedefliyor. Avrupa Birliği, 2030 vizyonu doğrultusunda tüketimin yüzde 10’unu yerli çıkarma, yüzde 40’ını işleme ve yüzde 15’ini geri dönüşüm ile karşılamayı amaçlıyor.
FİYATLARDAKİ DEĞİŞİM
Fiyatlar ve arz güvenliği, bu rekabetin diğer bir boyutunu oluşturuyor. 2021-2022 yıllarında nadir toprak elementlerinin fiyatları zirve yaparken, 2023-2024 döneminde talep yavaşlaması ve Çin’de arzın genişlemesi fiyatların düşmesine yol açtı. Ancak Myanmar kaynaklı belirsizlikler ve Çin’in ihracat kontrolleri, piyasada dalgalanmalara neden oluyor. ABD ve müttefikleri, kritik elementleri stratejik stoklarla güvence altına alırken, çok taraflı yatırımlarla tedarik zincirini çeşitlendirmeye çalışıyor.
ASKERİ AÇIDAN ÖNEMLİ
Uzmanlar, NTE rekabetinin 2030 yılına kadar devam edeceğini tahmin ediyor. Uluslararası İlişkiler Uzmanı Prof. Dr. Hasan Köni, “21. yüzyılın petrolü” olarak anılan NTE’ler, artık sadece endüstriyel malzeme değil, aynı zamanda küresel güç dengelerini belirleyen stratejik bir silah haline geldiğini belirtiyor. Köni, ABD’nin 2027 hedefinin, Çin menşeli mıknatısları savunma tedarik zincirinden çıkarmak ve kendi bağımsız kapasitesini oluşturmak olduğunu vurguluyor. Bu hedef, önümüzdeki yıllarda NTE’leri sadece ekonomik değil, politik ve askeri açıdan da belirleyici bir unsur haline getirecek.
[email protected]
Kaynak: Web Özel
Yorumlar kapalı.